ناشران در گفت‌وگو با «اعتماد»، خريد كتاب از سوي وزارت ارشاد را تشريح كردند
طرح خوبي كه ممكن است به بيراهه برود
ندا آل‌طيب
خريد ۴۸۴ عنوان كتاب در ۷۵ هزار و ۵۰۰ نسخه به مبلغ كل ۱۶ ميليارد و ۲۳۸ ميليون و ۸۵۰ هزار ريال در جلسه ۵۸۱ هيات انتخاب و خريد كتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي به تصويب رسيد.
اين خبر ديروز در رسانه‌ها منتشر شد؛ خبري كه به خودي خود اتفاقي خوشايند است اما هر اتفاق خوب نيز مي‌تواند زواياي گوناگون داشته باشد. در اين خبر نام كتاب‌هاي خريداري شده، اسامي ناشران و قيمت آثار نيز اعلام شده بود كه خودنوعي شفاف‌سازي است با اين حال همچنان ابهاماتي در اين رويه وجود دارد.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي سال‌هاست براي حمايت از ناشران، طرح خريد كتاب از ناشران مختلف را اجرا كرده است و كتاب‌هاي خريداري شده را به نهاد كتابخانه‌ها در سراسر كشور ارايه مي‌كند تا با اين شيوه هم از ناشران حمايت كرده باشد و هم كتابخانه‌ها را تجهيز كرده باشد اما اين بيشتر ظاهر ماجراست و اگر پاي صحبت ناشران مختلف بنشينيم، ابعاد ديگري از اجراي اين طرح را تشريح مي‌كنند. در وهله اول به نظر مي‌رسد معيار و ملاك مشخصي براي خريداري كتاب اعلام نشده و سياستگذاري ارشاد در اين زمينه واضح تشريح نشده است. از سوي ديگر ناشران معتقدند اين حمايت اگر به شكل درستي هدايت نشود، به بيراهه خواهد رفت وخود به اهرمي براي تعريف خودي و غير‌خودي تبديل مي‌شود.
در اين زمينه با دو ناشر مختلف گفت‌وگو كرديم. بهرنگ كياييان از نشر «چشمه» كه نيازي به معرفي ندارد و ناشري كاملا شناخته شده است و احمد تهوري كه سال‌ها در انتشارات «ققنوس» فعاليت داشته و حالا خود نشر تازه‌اي با نام «آفتاب‌كاران» راه‌اندازي كرده است و جالب اينجاست كه هر دو ناشر نكات مشتركي را مطرح مي‌كنند.
بهرنگ كياييان از نشر «چشمه» خواستار مشخص شدن ضوابط و معيارهاي خريد كتاب از سوي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي است. او در اين‌بار توضيح مي‌دهد: «واقعيت اين است كه اطلاع چنداني درباره ساز و كار اين خريدها ندارم چراكه تاكنون متر و معيار خريد كتاب از سوي وزارت ارشاد براي ناشران اعلام و مشخص نشده است. نفس اين كار، خوب است و در واقع بهترين نوع حمايت از يك ناشر اين است كه كتاب‌هاي چاپ شده او را بخرند و اميدوارم اين كتاب‌ها هم به كتابخانه‌هاي سراسر كشور برسد كه اگر چنين شود، اتفاقي بسيار مبارك است اما‌اي كاش مشخص مي‌كردند كه اين كتاب‌ها را بر چه اساس و ضابطه‌اي خريداري مي‌كنند.»
او ادامه مي‌دهد: «مثلا مي‌توانستند اعلام كنند هر كتابي كه با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي منتشر شده است، امكان خريداري شدن دارد ولو اينكه تنها دو نسخه از آن كتاب خريداري شود.»كياييان ابراز تاسف مي‌كند كه نوعي تبعيض در اين روند وجود دارد و آن را اينگونه تشريح مي‌كند: «ما به عنوان نشر چشمه هرگز روي اينگونه حمايت‌ها حسابي باز نكرده‌ايم و منتظر آن نبوده‌ايم. چون سال‌هاست ته صف هستيم و ديگر چشمداشتي به اين موضوع نداريم و دغدغه آن را هم نداريم. اما به هر حال همچنان اين پرسش را داريم كه تفاوت ناشران در چيست؟ وقتي همه كتاب‌هاي ما با مجوز رسمي و قانوني وزارت ارشاد به چاپ رسيده‌اند، چرا يك كتاب از اولويت خريد برخوردار است و ديگري چنين امتيازي ندارد؟ اين ابهام‌هاست كه مي‌گويم بايد مشخص شود.»
او اين هشدار را مي‌دهد كه هر اتفاق خوبي اگر به شكل درستي هدايت نشود، به بيراهه خواهد رفت: «همانطور كه گفتم نفس كار خوب است و اتفاق مثبتي است ولي همين اتفاق، اگر به شكل درستي هدايت نشود، به اهرم حمايتي خودي و غير‌خودي تبديل مي‌شود و مي‌تواند خود، مشكلات تازه‌اي ايجاد كند.»
بهرنگ كياييان در پايان صحبت خود به مراحل چاپ و نشر كتاب اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «گاه ديده‌ايم يك كتاب از سوي دو ناشر منتشر شده است و يكي مورد حمايت قرار مي‌گيرد و ديگري نه و اين پرسش ايجاد مي‌شود كه چرا اين حمايت‌ها تبعيض‌آميز است. در حالي كه هيچ‌يك از ما كار غيرقانوني نمي‌كنيم و بودجه‌اي هم كه براي خريد كتاب از ناشران تعريف شده، متعلق به بيت‌المال و پول دولت است كه براي حمايت از يك كار فرهنگي اختصاص داده شده و بايد به شكل درست، منصفانه و عادلانه هزينه شود.»
سخنان اين ناشر اين ذهنيت را ايجاد كرد كه شايد سياست وزارت ارشاد حمايت از ناشران نوپا و تازه‌كار است و در اين وضعيت بهتر مي‌بينند اين حمايت را از اينگونه ناشران داشته باشند و بنابراين نشر شناخته‌شده‌اي مانند «چشمه» كمتر شامل حال اين حمايت‌ها مي‌شود. اما گفت‌وگوي ما با احمد تهوري، مدير انتشارات تازه تاسيس «آفتاب كاران» اين فرضيه را نقض كرد چراكه او نيز مطالبي شبيه سخنان همكارش كياييان بيان كرد. تهوري سال‌ها در نشر «ققنوس» فعال بوده است و آنگونه كه خودش توضيح مي‌دهد چند ماهي است نشر «آفتاب كاران» را راه‌اندازي كرده است. او در پاسخ به «اعتماد» مي‌گويد: «ما تاكنون دو كتاب منتشر كرده‌ايم و آنها را به وزارت ارشاد ارايه داديم تا شايد آنها را از ما بخرند ولي گفته شد بايد سه ماه منتظر بمانيم و بعد از سه‌ماه خبر مي‌دهند كه آيا اين حمايت شامل حال كتاب‌هاي ما هم مي‌شود يا نه و فعلا منتظريم.»
او به سال‌هاي گذشته رجوع مي‌كند: «خريد كتاب مشكل هميشگي ما است و از زماني كه در دوره وزارت آقاي مسجدجامعي اين طرح شكل گرفت، معمولا خريد كتاب از ناشران با مشكلاتي همراه بود و چندان عادلانه نبود و هر چند در اين سال‌ها وزراي گوناگوني به وزارت ارشاد آمدند و رفتند، هنوز اين شرايط وجود دارد. در اين وضعيت معمولا ناشران نوپا سرمايه‌هاي كلاني ندارند و چشم اميدشان به همين‌گونه كمك‌هاست كه به صورت غير مستقيم از سوي وزارت ارشاد انجام شود و اين حمايت چيزي نيست جز خريد كتاب از سوي اين وزارتخانه و ارسال آن به نهاد كتابخانه‌ها اما با توجه به تجربه‌اي كه در اين زمينه دارم، معمولا ناشران و كتاب‌هاي مشخصي در اين حمايت، مورد توجه قرار مي‌گيرند.»
تهوري تجربه همكاري‌اش را با انتشارات «ققنوس» در سال‌هاي گذشته مرور مي‌كند: «نشر ققنوس هم چندان شامل حال اين حمايت‌ها نمي‌شد. معمولا اين حمايت‌ها بيشتر در مورد كتاب‌هاي مذهبي و دفاع مقدس انجام مي‌شد و در اين ميان ناشري مثل ما كه تمركزمان بر انتشار كتاب‌هاي شعر و ادبيات و فلسفه است، كمتر در اينگونه طرح‌هاي حمايتي ديده مي‌شود.»با اين همه اين ناشر نوپا اميدوار است دو كتابي كه چندي پيش منتشر كرده است، مورد حمايت قرار بگيرند و چند جلدي از آنها براي نهاد كتابخانه‌هاي سراسر كشور خريداري شود.اين گزارش براساس نظريات ناشر تنظيم شده است. «اعتماد» به زودي سراغ مسولان اين حوزه مي‌رود.
روزنامه اعتماد – ۱۳۹۶/۰۸/۰۳
